Rysunek – Aleksandra Lechańska

J. Stanley, filozof z Uniwersytetu Yale, udzielił wywiadu na temat swojej książki „Jak działa faszyzm”. Poniżej 10 najlepszych cytatów z tej rozmowy, która dotyczy także Europy Środkowej i Wschodniej, a w szczególności tendencji antyintelektualnych i antyuniwersyteckich. Z tych cytatów wynika jasno, że faszyzm nie jest formacją historyczną, ale raczej stanem umysłu, którego często i boleśnie doświadczamy współcześnie.

1. „Kraj, który nie jest faszystowski, może mimo to doświadczać faszystowskiej polityki. Taka polityka jest oparta na usilnym staraniu, aby podzielić społeczeństwo i zdemonizować niektóre jego grupy.”

2. „Polityka faszystowska potrzebuje demonizowania pewnych grup jako wrogów (np. sędziów – przyp. MM), co oczywiście wymaga rozprzestrzeniania uproszczeń i fałszów na ich temat.”

3. „J. Stanley identyfikuje 10 filarów faszystowskiej polityki, a wśród nich „mityczną przeszłość”, propagandę i odwoływanie się do idei „bastionu” czy też centrum tożsamości narodowej („heartland”). Jednym z filarów polityki faszystowskiej jest także antyintelektualizm.”

4. „Faszystowski antyintelektualizm umieszcza tradycję wyselekcjonowanego narodu, jego dominującej grupy, ponad wszystkimi innymi tradycjami. Faszystowski antyintelektualizm prezentuje bardziej skomplikowane wizje tradycji jako demoralizujące i niebezpieczne (vide: pełna wizja historycznych relacji polsko-żydowskich – przyp. MM). Bardzo docenia mitologizowanie przeszłości narodu i wymazywanie jego problematycznych elementów (vide: Jedwabne – przyp. MM).”

5. „Polityka faszystowska chce zastąpić prawdę mitem. Przekształca system edukowania w system metod gloryfikowania ideologii  i dziedzictwa tradycyjnie rządzącej klasy.”

6. „W polityce faszystowskiej uniwersytety, które prezentują bardziej złożoną i adekwatną wersję historii i aktualnej rzeczywistości, są atakowane za to, że są miejscami krytyki dominujących tradycji i praktyk.”

7. „Faszystowska ideologia koncentruje się na lojalności wobec władzy bardziej niż na prawdzie. W faszystowskim myśleniu uniwersytet jest po prostu jeszcze jednym narzędziem legitymizowania rozmaitych nieliberalnych hierarchii, powiązanych z historycznie dominującymi tradycjami.”

8. „Ponad wszystko, misją uniwersytetu jest prawda. W przeciwieństwie do tego, ideologia faszystowska rozprowadza mit. Jest to, przykładowo, mit kulturowej bądź etnicznej wyższości pewnych grup, mit patriarchatu, rozmaite historyczne mity dotyczące narodowej przeszłości i wymazanie wszelkich grzechów popełnionych w imieniu dominującej narodowej ideologii.”

9. „Poprzez ostre ataki na tych, którzy chcą pokazać prawdę w jej całej złożoności, organizacje prawicowe podważają potrzebę poszukiwania prawdy. To jest właśnie esencja antyintelektualizmu: atak na prawdę.”

10. „Doświadczamy obecnie światowego nacjonalistycznego ataku na liberalizm, który obejmuje także ataki na uniwersytety, cechujące się globalnym, kosmopolitycznym etosem (vide: ataki Orbana na Uniwersytet Środkowoeuropejski w Budapeszcie – przyp. MM) (..) Jeśli uniwersytety mają utrzymać swoje dotychczasowe wartości, kluczowe dla osób nimi zarządzających będzie nieuleganie naciskom, w szczególności ochrona tych kontrowersyjnych akademików – jakiejkolwiek ideologicznej maści by nie byli – którzy kwestionują status quo.”

A tu link do całego wywiadu w oryginale: https://www.insidehighered.com/news/2018/08/15/author-discusses-his-new-book-anti-intellectualism-and-fascism